گاهی انسان به خاطر اینکه از زندگی لذت ببرد کار روزانه خود را به تعویق می اندازد تا جایی که این امر برایش به شکل عادت زشت تنبلی درمی آید عادتی که انسان در آئینه آن جز ناکامی چیزی را نمی بیند به همین خاطر هر روز ارزیابی او از توانایی هایش کمتر و کمتر می شود تا اینکه از خود یک انسانی بی مایه و ناتوان در هر کاری می سازد انسانی که نسبت به همسالان خود وامانده است. به این اشخاص در عرف افراد بی اراده میگویند. کسانیکه برای زندگی خود هیچ هدف و انگیزه ای ندارند و به راستی راه فرار از این بیماری چیست؟!
نخست بهتر است شخص با اراده و فرد بىثبات و فاقد اراده را توصیف کنیم. شخص با اراده کسى است که وقتى در مورد کارى، به خوبى تأمل کرد، تصمیم به انجام آن مىگیرد و با فعالیت و ثبات قدم، آن را به اجرا در مىآورد. در مقابل فرد سست اراده، با کمترین مشکلى از انجام دادن کار، دلسرد شده و کوشش جهت تحقّق آن را متوقف مىکند.
کسى که اراده قوى دارد، آنچه را که با تأمل خواسته است، باکوشش و ثبات قدم به دست مىآورد. شخص با اراده کسى است که داراى هدفى معقول بوده و تا موقعى که به آن نرسیده است، از تعقیب آن باز نمىایستد. مشکلات و موانع روانى یا مادى، به اراده و عزم او لطمه نمىزند و از پیشرفتش جلوگیرى نمىکند.
به طور کلی هر رفتاری که انسان انجام می دهد معلول سه عامل انگیزه، نیاز و هدف است. به عبارت دیگر در کنار هر رفتاری مثلث انگیزه، هدف و نیاز به چشم می خورد. حال اگر عوامل جانبی موجب شود که انگیزه فرد کاهش پیدا کند یا عدم دوراندیشی و نداشتن شناخت لازم باعث ابهاماتی در تعیین اهداف گردد به گونه ای که فرد دچار سردرگمی و بی هدفی شود و انگیزه ای برای انجام فعالیت های علمی و عملی نداشته باشد, علاوه بر عدم احساس نیاز یا عدم تشخیص نیاز می تواند از جمله علل بی تفاوتی و بی رغبتی به انجام عبادات شود.
بنابراین باید به دقت زندگی خود را بررسی کنید تا دقیقا عواملی که باعث بی انگیزشی یا بی هدفی و سردرگمی شما شده شناسایی کنید و سپس با آنها مقابله منطقی کنید.
اکثر انسانها به دلیل ضعف در خودشناسی و بینش دینی, همه ی همت و اراده ی خود را به سمت مال اندوختن و لذت بردن از مادیات به کار می برند و برای رسیدن به این مقصود به گناهان, آلوده گشته و از انجام واجبات , فاصله می گیرند یا در انجام واجب و ترک حرام سست اراده و بی همتند.
باید براى تمام کارها و فعالیتهاى شبانه روزى، برنامهاى مدون و منظّم داشته باشید. بدین منظور از جدولى استفاده کنید که در ستون افقى آن، ساعات شبانه روز و در ستون عمودى، ایام هفته را یادداشت و تمام کارهاى روزانه را در آن درج کنید (از خواب و استراحت تا عبادت، ورزش، مطالعه و …). هر فعالیتى را در زمان خاص خود در جدول بنویسید و هیچ زمانى را بدون کار خالى نگذارید
راه تقویت اراده
*پرهیز از همنشینی با افراد کم همت، امیر مومنان(علیه السلام) می فرمایند: «با هر که همتش پست است, همنشینی نکن.» بنابر این به شما دوست عزیز توصیه می شود با افراد مثبت نگر، فعال، با نشاط و اهل مجاهده ی با نفس معاشرت کنید و از معاشرت با افرادی که به امور معنوی و علمی توجهی ندارند اجتناب کنید
* از تلقین این فکر که «من نمی توانم موفق شوم» اجتناب کنید بلکه به جای آن به خود تلقین کنید که به حول و قوه ی الهی میتوانم در این مسیر پیروز شوم, «من اراده لازم براى انجام کارهایم را دارم»، «هیچ چیز نمىتواند اراده ام را متزلزل کند»، «آنچه را که به نظرم انجام دادنى است، انجام مىدهم و هیچ قدرتى نمىتواند مرا از آن باز دارد»، «اراده من هر روز محکمتر مىشود»، «بر من لازم است که موفق شوم؛ زیرا موفقیت از آن نیرومندان است» و … حضرت علی(علیه السلام ) می فرمایند:«افعلو الخیر ولا تحقروا منه شیئا فان صغیره کبیر و قلیله کثیر؛ کار نیک به جا آورید و آن را هر مقدار باشد کوچک نشمارید. زیرا کوچک آن بزرگ و اندک آن فراوان است.»(نهج البلاغه،حکمت۴۲۲)
* هرگز در کارها، ناامید نشوید و با حالت تهاجمى، براى پى گیرى و به انجام رساندن کارهاى ناقص و ناموفق، تلاش کنید.
* از پراکنده کارى و آشفتگى در کارها – که موجب به هم ریختگى فکرى مىشود -بپرهیزید و به فعالیتهاى خود تمرکز و انسجام ببخشید. امیرالمومنین (علیه السلام) می فرمایند:« من اومأ الی متفاوت خذلته الحیل؛ کسی که به کار های گوناگون پردازد خوار شده و پیروز نمی گردد»(نهج البلاغه، حکمت ۴۰۳)
* دوری از حب و علاقه ی دنیا، یکی از عوامل مهم در ضعف اراده حب دنیا است. نداشتن حب دنیا به منزله ی عدم استفاده از دنیا نیست؛ بلکه به این معنا ست که از دنیا به اندازه ی نیاز بهره مند گردیده, از دنیا زدگی و غوطه ورخوردن در تجملات وتنوع طلبی اجتناب کنید؛ در این صورت قوای جسمانی و فکری شما در جهت مثبت و رشد و تعالی صرف خواهد شد.
امیر مومنان حضرت علی(علیه السلام ) فرمودند: «ولا تَجتمع عزیمه وولیمه ؛ به دست آوردن ارزش های والا با خوش گذرانی میسر نیست.»( خطبه ۲۴۱ نهج البلاغه / بند۲)
باید براى تمام کارها و فعالیتهاى شبانه روزى، برنامهاى مدون و منظّم داشته باشید. بدین منظور از جدولى استفاده کنید که در ستون افقى آن، ساعات شبانه روز و در ستون عمودى، ایام هفته را یادداشت و تمام کارهاى روزانه را در آن درج کنید (از خواب و استراحت تا عبادت، ورزش، مطالعه و …). هر فعالیتى را در زمان خاص خود در جدول بنویسید و هیچ زمانى را بدون کار خالى نگذارید.
از پراکنده کارى و آشفتگى در کارها – که موجب به هم ریختگى فکرى مىشود -بپرهیزید و به فعالیتهاى خود تمرکز و انسجام ببخشید. امیرالمومنین(علیه السلام) می فرمایند:« من اومأ الی متفاوت خذلته الحیل؛کسی که به کار های گوناگون پردازد خوار شده و پیروز نمی گردد»
هر روز صبح با نگاهى به آن برنامه، به اجراى دقیق آن بپردازید و شبها قبل از خواب، آن را محاسبه و ارزیابى کنید. شایسته است همچون یک محاسبهگر جدى و قاطع، فعالیتهاى روزانه و میزان موفقیت خود در انجام دادن آنها بررسى کنید. در صورت موفقیت، خود را تشویق و در صورت تخلّف و سهلانگارى در اجرا، تنبیه کنید.
بدانید که براى به دست آوردن ارادهاى قوى و محکم، توجه به تدریجى بودن آن و نیاز به تمرین و ممارست، امرى بایسته است. گمان نکنید مىتوانید به طور دفعى و بدون هیچ تلاشى، به آن دست یابید.
انسان باید مانند کوهنوردى باشد که گاهى به قله کوه بلندى که قصد صعود به آن را دارد نگاه مىکند و احساس مىکند هنوز تا قله کوه راه زیادى مانده و از طرفى به دامنه کوه نگاه مىکندو مىبیند از آن فاصله گرفته و این حالت بین ترس و امید را چنان چه در قرآن کریم و روایات معصومین(علیهم السلام) آمده، همواره در زندگى خود حفظ کند.
نکته ی آخر و پایانی اینکه : با دعا و استغفار وتوکل به خدای مهربان و توسل به اهل بیت عصمت و طهارت ( علیهم السلام ) به ویژه حضرت ولی عصر (عج الله تعالی فرجه الشریف ) ، اراده ی خویش را در ترک گناهان و عمل به واجبات و طاعت الهی قوی کنید.
منابع:
نهج البلاغه
چگونه کسالت و بی حالی و خواب زیاد را از خود دور کنیم؟،علی محمدی
سایت اسلام کوئیست
سایت پرسمان
سایت پاسخگویی به مسائل دینی
