شهداى کربلا، پیشوایان زاهدان تاریخ‏

«عنصر شجاعت» که نوشته فقیه فرزانه مرحوم حاج میرزا خلیل کمره اى است، معارف و آثارى از اهل بیت علیهم السلام و بزرگان در توضیح حقیقت آن شهیدان نقل مى کند که به قسمتى از آن اشاره مى رود:

حضرت على علیه السلام کفى از خاک کربلا بویید، به جاى تعقیب نماز ذکرى گفت: وه شگفتا! از تو اى خاک اسرارآمیز، از تو در رستاخیز گروه گروه بر مى خیزند که بى حساب داخل بهشت خواهند شد.

حضرت على علیه السلام به کربلا گذر کرد و فرمود:

خوابگاهى است از سوارانى، قتلگاهى است از عشّاقى، این کوى، کوى شهیدانى است که گذشتگان از آنان پیشى ندارند و آیندگان به آنان نمى رسند!!!

حضرت باقر علیه السلام مى فرماید:

على علیه السلام با دو تن از یاران خود به کربلا گذشت، هنگامى که به آن سرزمین گذر کرد، چشمانش پر از اشک شده گفت: این خوابگاهى است از سواران آن ها، این باراندازى براى بنه آن ها است، در این جایگاه خون آنان به زمین ریخته مى شود، خوشا به تو پاکیزه خاکى که بر فراز تو خون احبا خواهد ریخت «۱».

ربیع بن خثیم یکى از زهاد ثمانیه است، از نظر حفظ زبان از ناروا بیست سال درنگ کرده سخن نمى گفت، خاموش بود، تا حسین علیه السلام شهید شد از او یک جمله شنیده شد. باز به سکوت خود برگشت تا مرد.

آن ها را به سنان نیزه زده و آوردید. به خدا سوگند! گزیدگانى را کشته اید که اگر پیامبر خدا خود را به آنان مى رسانید البته دهن آنان را مى بوسید و آنان را در دامن و در کنار خود مى نشاند، بار خدایا! تو سرشت آسمان و زمین را پدید آورده اى، آگاه به نهان و آشکارى، تو به دادگرى بین بندگان خود در اختلاف، حکم خواهى کرد.

کعب الاحبار از دانشمندان است که به او خوشبین نیستم و با این وضع این جمله زیر را مى گفته، گویا این نغمه را از حنجره دیگران آموخته بود، سالم بن ابى جعبره مى گوید: از او شنیدم که مى گفت:

مردى از اولاد رسول خدا صلى الله علیه و آله کشته مى شود و هنوز عرق اسب هاى یاران او خشک نشده، داخل بهشت خواهند شد و با حور العین دست به گردن خواهند بود، مى گوید: در این گفتگو بودیم که حسین علیه السلام بر ما گذر کرد گفتیم: او همین است؟ گفت: آرى «۲».

کشّى، رجالى معروف مى گوید:

حبیب از آن هفتاد و دو تن مردانى بود که حسین علیه السلام را یارى دادند و به کوه کوه آهن برخورد کردند و به استقبال سرنیزه ها با سینه و شمشیرها با رخسار رفتند، برآنان پیشنهاد امان و مال و منال مى شد، زیر بار نمى رفتند و مى گفتند:

عذرى پیش رسول خدا صلى الله علیه و آله براى ما نیست، اگر حسین او علیه السلام کشته شود و از ما مژگانى بهم بخورد، ایستادند تا در پیرامون او تمام کشته شدند «۳».

به قول فیض آن عارف مست جام بلى:

شهداى کربلا عبارتند از عده معدودى که از این چند جهت یعنى روشنى تاریخ و شجاعت و جنگ جویى با معنویت رجال، براى تولید جو معنویات و منطقه حسنات شایسته اند.

کاوش از روش آنان که کانون حسنات و کانون اخلاقند، مى تواند جوّ را تغییر دهد، به شرط این که سرسرى به تاریخ آنان ننگریم و کاوشى کنیم که از همه نواحى به تربت آنان راه یابیم و هر چه در آن تربت، مدفون است که رابطه، با عظمت آنان و عظمت جویى ما دارد، بیابیم و پیام اخلاقى آنان را که پیاپى مى رسد در نیوشیم، چه از منطق هاى آتشین ادب آمیز، چه از ابراز حقیقت دوستى و حق پرستى، چه از اقدام به خدمت در مواقع خطیر و چه از مردانگى و پشتیبانى از مظلوم و چه از پیشروى در بین همسران، چه از استقبال و قدردانى از فرد عظمت و قهرمان آن، چه از نلرزیدن در ایستگاه هاى خطرناک، چه از فرزانگى و یک تنه تقویت از حق کردن و چه از فداکارى و قربانى دادن، خلاصه جانفشانى و رجولیّت و پاک روانى و نیک نهادى و کارهاى برازنده اى که اثر پرمایگى روان و جان آن ها است.

همه این امواج و اشعه معنوى را به وسیله احتکاک مى توان به اهتزاز در آورد و خود را در جوّ حیات تازه فناناپذیرى کشانید و به اندازه اى تغییرات جوى و تأثرات خویش به منطقه بقا و جوار خدا نزدیک تر شده ایم و معنى حسنات و منشأ ثواب هاى موعود، همین است.

اگر گفته فیلسوف درباره قوّه و ماده که گوید: هر ذره ماده عبارت است از قوهّ هاى غیر متناهیه که مانند انجماد آب به یخ بسته شده است و اگر بتوان آن ذره را بشکنیم همان قواى غیر متناهیه را استخراج خواهیم کرد و مورد استفاده قرار خواهیم داد، اغراق به نظر آید (چون جسم و جسمانیات متناهى التأثیر و التأثر است) درباره «جان و روان» که قواى خود را در پیکر انسان تمرکز داده، فوج فوج بیرون همى فرستد اغراق نیست و درباره عدّه معدودى از مردان عبقرى مانند شهیدان کوى حسین قابل تصدیق است که از آثار عظمت مالامالند و از گریبان فعالیت آنان منطق هایى، ابرازهایى، پر از عاطفه و پر از حماسه و مانند آب روان روى هم مى غلطد!!

بنگرید از درون پیراهن آنان آثار توحید، تقوا، اخلاق چنان سرشار به عالم منتشر و پراکنده شده و مى شود که اگر توحید هیکلى داشت، همین طور آثار بروز مى داد.

هزاران دشمن به مقصد جان، هزاران آرزوهاى تقوا سوز، هزاران ازدحام اخلاق شکن، نتوانست فعالیت اخلاقى آنان را تعطیل کند، یا دامن تقواى آن ها را لکه دار نماید، یا به نیروى توحید و جان یکى شده با توحید آنان چیره گردد!!

پس تراکم قواى غیر متناهیه تا اندازه اى قابل تصدیق است، اگر در شکستن ذرات و استخراج قوه هاى غیر متناهیه، هنوز امتحان به عمل نیامده، در تحلیل شخصیت اینان و آثار نفسیاتشان تا اندازه اى رسیدگى شده و دیده شده که از بنیه آنان، هم آزادى و هم ضبط نفس، هم روانى و هم حکومت بر نفس، هم شجاعت و هم قانون، هم محبت و هم ضلالت، هم لطف و هم دلسوزى، هم قهرمانى و رزم آورى، هم خوددارى و خود نباختن در منطقه قدرت کفر و هم خود باختن در برابر حقیقت و فضیلت به حد کامل سرشار توأماً بیرون مى ریزد.

پس نامتناهى بودن جان و روان یا انجماد قواى غیر متناهیه را در جهان جان تصدیق مى کنیم و براى تولید جو معنویت و بزرگ کردن خیال شنونده و عظمت روح خواننده، تاریخ و پیام این مهین مردان، ما را کافى است.

در هر صورت آنچه مهم است در این زمینه بدانى این است که این همه صفت و خصلت و این همه بزرگى و عظمت و این همه جلالت و معنویت از کانونى چون زهد، یعنى بى رغبتى کامل به آنچه نبایست رغبت داشت و رغبت کامل به معشوق حقیقى، یعنى حضرت ربّ العزه به دست مى آید و حلاوت زهد براى زاهدان حقیقى در دنیا هم چون حلاوت نعمت هاى بهشت در قیامت براى بهشتیان است و چون این حلاوت حاصل شود، زاهد پس از آن دنبال چه رود و دنبال که رود.

زهد، ذروه انسانیت و مقام اعلاى آدمیت و منبع تمام کمالات و ایجاد کننده تمام خصایل الهى در انسان است.