چهل شاخص
40shakhes
چهل شهید شاخص
لوگو اسپانسر

در احکام تشخیص موضوع با کیست؟

نویسنده : admin
دوشنبه, 19 آبان 1393

کسانی که خود کارشناس دین نیستند و دانش و توان لازم برای استخراج احکام شرعی از منابع اولیه دینی را ندارند به حکم عقل ناچارند پاسخ سوالات دینی خود را از کسانی جویا شوند که از آن دانش و توان برخوردارند.

در گویش دینی به آن کارشناس می گویند «مرجع تقلید» و به کسی که به او مراجعه می کند تا پاسخش را بگیرد می گویند «مُقَلِّد» و به این کار هم می گویند «تقلید».

آیا تقلید در تمام موضوعات دینی رواست؟

تقلید در اصول دین، ممنوع است و هر کس به هر مقدار و از راهی که برایش مقدور است باید باورهای دینی را در جان خود ثبت نماید. باور به یگانگی خداوند متعال، اعتقاد به نبوت و معاد و هر آنچه مربوط به این سه رکن اصلی می شود از اموری است که نمی شود به صرف باور داشتن دیگران آن را باور داشت؛ یعنی نمی شود باور تقلیدی باشد.

تقلید تنها در حوزه فروعات دینی است که به رفتار عملی برمی گردد؛ نماز، روزه، خمس، زکات، حج و جهاد و … فروعات دینی هستند که در فقه بحث می شوند و تکلیفِ رفتارِ عملی مسلمانان را روشن می کنند.

حکم و موضوع در فروعات دین

هر دستور فقهی به دو بخش اصلی تقسیم می شود: حکم و موضوع

«موضوع»، آن بخشی از دستور است که نظر دین درباره آن بیان می شود و «حکم»، همان نظر اسلام است که در دستور وجود دارد.

در گزاره «نماز واجب است» ؛ «نماز» موضوع و «واجب است» حکم یا نظر اسلام درباره آن موضوع است.

وظیفه مرجں وظیفه مقلد

وظیفه مرجع، بیان حکم است و وظیفه تشخیص موضوع با مقلد است.

یک مثال ساده:

کسی پیراهن آغشته به یک ماده قرمز رنگ را به مرجع تقلید یا کسی که بیان کننده نظرات فقهی اوست نشان می دهد و از او می خواهد حکم نماز خواندن با این پیراهن را بیان کند. او در جواب به او می گوید: شما اول به من بگو که این ماده قرمز رنگ چیست تا من حکم آن را بگویم. این یعنی اول تو موضوع را مشخص کن تا من حکمش را بیان کنم. اگر این ماده قرمز رنگ خون بدن توست (موضوع) که این پیراهن نجس است (حکم اول) و نماز خواندن با آن باطل (حکم دوم) و اگر سُس گوجه فرنگی است (موضوع) پیراهن پاک است(حکم اول) و نماز خواندن با آن جایز است(حکم دوم).

تشخیص موضوع

آیا در تمام موضوعات تشخیص موضوع با مقلد است؟

قبل از پاسخ به این سوال، پرسشی را که از مقام معظم رهبری شده است به همراه پاسخ مورد توجه قرار می دهیم:

پرسش: نزد فقها معروف است که تشخیص موضوعات احکام به عهده خود مکلّف است و وظیفه مجتهد تشخیص حکم است؛ ولى در عین حال مجتهدین در بسیارى موارد، در تشخیص موضوعات احکام نیز اظهار نظر مى‌کنند، آیا متابعت از نظر مجتهد در موضوع نیز واجب است؟

پاسخ: تشخیص موضوع، موکول به نظر خود مکلّف است و متابعت از مجتهد در تشخیص موضوع واجب نیست؛ مگر آن که به آن تشخیص اطمینان پیدا کند و یا موضوع از موضوعاتى باشد که تشخیص آن نیاز به استنباط دارد. [۱]

از پاسخ ایشان فهمیده می شود:

۱. موضوعات فقهی به دو دسته تقسیم می شوند:

اول: موضوعاتی که تعریف، تعیین و تشخیص آنها نیازمند به یک کار کارشناسانه و استنباط از منابع دینی است؛ مانند نماز و موسیقی که باید دید که دین به چه چیزی می گوید نماز؛ به چه چیزی می گوید موسیقی و مانند آن. در این نوع موضوعات به تشخیص و تعریف افراد غیر کارشناس توجه ای نمی شود.

دوم: موضوعاتی که تعریف، تعیین و تشخیص آن نیازمند استنباط نیست. در این موضوعات آنچه که مردم (در موضوعات عمومی) و کارشناسان (در موضوعات تخصصی) اعلام می کنند ملاک بیان حکم قرار می گیرد.

موضوعات عمومی مثل خون که تشخیص آن برای همه ممکن است و موضوعات تخصصی مثل پولک دار بودن یک نوع ماهی کمیاب که تشخیص آن بر عهده کارشناسان شیلات است.

۲. در موضوعات استنباطی مقلد باید از مرجع تبعیت کند و حرف او را ملاک عمل قرار دهد. هر خم و راست شدنی نماز نیست، نماز آن است که مرجع از آیات و روایات استناط کرده و بیان می کند.

۳. در موضوعات غیر استنباطی مرجع و مقلد مثل هم هستند و مقلد می تواند از مرجع خود تبعیت نکند. دیدن هلال اول ماه شوال از این نوع موضوعات است که اگر دیده شد، حکمش ثبوت اول ماه شوال و حرام بودن روزه آن خواهد بود.
دیدن هلال اول ماه

در این باره دو موضوع وجود دارد که باید از هم جدا شوند: یکی بحث دیدن ماه است و دیگری روش دیدن ماه.

موضوع اول: دیدن ماه

این موضوع [۲] از موضوعات غیر استنباطی است و در آن، مرجع و مقلد با هم فرقی ندارند؛ بنابراین مقلد می تواند از دیده مرجع خود تبعیت نکند. اینکه فرموده اند : «در ثبوت اول ماه تقلید راه ندارد» [۳] یا « این امر تقلیدى نیست» [۴] برای همین است.

موضوع دوم: روش دیدن ماه

این موضوع از موضوعات استنباطی است یعنی مرجع باید اظهار نظر کند که دیدن ماه به کدام روش حجیت دارد و مقبول است؟ با چشم عادی و بدون تجهیزات اخترشناسی؟ یا به کمک تجهیزات و وسایل هم قبول است؟

چون این موضوع استنباطی است مقلد باید از مرجع خود تبعیت کند. برخی مراجع، چشم مسلح را هم قبول دارند؛ مانند مقام معظم رهبری و برخی، دیدن با چشم مسلح را نمی پذیرند؛ مانند آیات عظام سیستانی و مکارم شیرازی** بنابراین اگر اعلام شد که ماه «فقط» با چشم مسلح دیده شده است مقلدین مراجع دسته دوم نمی توانند فردایش را اول ماه دانسته و عید بگیرند.

**در تیرماه ۹۱، زمانی که مشغول نوشتن مقاله «آگاهی از اول ماه تقلیدی نیست» بودم برای انعکاس نظر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(دام ظله) به پایگاه رسمی ایشان مراجعه کردم. در بخش استفتائات پرسش و پاسخی بود با این محتوا که ایشان رۆیت با چشم مسلح را نیز قبول دارند؛ متن آن پرسش و پاسخ این بود:

سوال: لطفا بفرمایید در صورتی که تعدادی از مراجع به عنوان فرد عادل روز عید را سه شنبه اعلام نموده اند نبایست آقای خامنه ای به عنوان ولی فقیه عید را همان روز اعلام نمایند؟ لطفا نظر خود را نیز در مورد اختلاف نظرها اعلام نموده و ایجاد تفرقه ای که ممکن است بین افراد جامعه در برخورد با چنین مسائلی ایجاد شود بیان نمایید. با کمال تشکر . التماس دعا .

جواب: بعضی از مراجع که سه شنبه را عید اعلام کردند خودشان هلال را ندیده بودند تا مصداق شهادت شهود شود بلکه از طریق گفته بعضی از مردم علم برای آنها حاصل شده بود و همان مدارک برای ما و رهبری قانع کننده نبود بنابراین اعلام عید از این طریق امکان پذیر نبود و شواهد و قرائن بعدی نیز ثابت کرد که روز چهارشنبه عید بوده است هر چند کسانی که روز سه شنبه را عید گرفته بودند معذور هستند.

ما معتقدیم که اگر علماى نجوم در عصر ما با استفاده از وسایل دقیقى که در دست دارند در مسأله هلال ماه اتّفاق نظر داشته باشند، مخالفت با آنها مشکل است، مگر این که گروه کثیرى ادّعاى رۆیت برخلاف آن بنمایند. و این نظریّه را در سالهاى گذشته منتشر کردیم.»

پی نوشت:

۱. استفتائات مقام معظم رهبری ، ص۱، سوال۵

۲. آیه الله العظمی مکارم شیرازی(دام ظله) می نویسند: رۆیت هلال، حکم شرعی نیست تا نیاز به تقلید داشته باشد بلکه «تشخیص موضوع» است که باید برای مکلف ثابت شود.

۳. مقام معظم رهبری (دام ظله)

۴. آیه الله العظمی سیستانی(دام ظله)

امید پیشگر

:: موضوعات مرتبط : دین و اندیشه
:: برچسب ها : , , , , ,
با ما صفحه اول گوگل را تجربه کنید خرید بک لینک ، بک لینک

No comments yet




.:: Powered By : Night Skin ::.
نوشته‌های تازه
آخرین دیدگاه‌ها

تبلیغات رپورتاژ